دنیای مدرن با ابزارهای جدید و نوآورانه خود، مزایای بسیاری را برای انسان‌ها به ارمغان آورد؛ ولی یک دارایی گران‌بها را از بسیاری از انسان‌ها گرفت و این دارایی، «تمرکز» بود. این دارایی گران‌بها، به قدری در بین انسان‌ها کاهش یافت که امروزه، برخی از متخصصان و مشاوران موفقیت و توسعه فردی بر این باور هستند که دیگر وقت، طلا نیست؛ تمرکز، طلاست. یکی از کتاب‌های ارزشمندی که تلاش می‌کند اهمیت این دارایی گران‌بها (تمرکز) را به ما یادآوری کند و شیوه کار کردن عمیق و متمرکز را به ما آموزش دهد، کتاب کار عمیق اثر کال نیوپورت است.
کال نیوپورت در کتاب کار عمیق بر این باور است که «توانایی کار کردن عمیق و با تمرکز بالا» است که انسان‌های موفق را از انسان‌های غیرموفق جدا می‌کند. او در کتاب کار عمیق تلاش می‌کند شیوه کار کردن با تمرکز بالا را به ما یاد بدهد و در این راستا، نکات و آموزه‌های ارزشمندی در اختیارمان قرار می‌دهد. در ادامه این مقاله تصمیم داریم به خلاصه کتاب کار عمیق بپردازیم و درس‌های این کتاب برای افزایش تمرکز و بهره‌وری را یاد بگیریم. در صورتی که شما هم تمایل دارید زندگی عمیق‌تر و متمرکزتری داشته باشید و بهره‌وری‌تان را در کار و زندگی افزایش دهید، مطالعه این مقاله را از دست ندهید.
کار عمیق چیست؟ چه تفاوتی با کار سطحی دارد؟
کارهای سطحی، کارهایی هستند که از نظر شناختی، چالش چندانی برای فرد ایجاد نمی‌کنند. به علاوه چنین کارهایی ارزش چندانی هم در جهان ایجاد نمی‌کنند و به راحتی قابل جایگزینی هستند. تکرار کارهای سطحی، راحت است و دردسر چندانی به همراه ندارد.
کار عمیق (Deep work)، یک کار حرفه‌ای است که با تمرکز یکپارچه و بدون خدشه انجام می‌شود. کسی که کار عمیق انجام می‌دهد، توانمندی‌های شناختی او به مرور افزایش می‌یابد. کارهای عمیق، ارزش فراوانی در جهانی ایجاد می‌کنند و تکرار کردنشان به‌هیچ‌وجه آسان نیست.
نویسنده‌ای مثل داستایفسکی را در نظر بگیرید. او ساعت‌های طولانی می‌نشست و به طور مداوم می‌نوشت. این‌قدر می‌نوشت که در افکار و نوشته‌هایش غرق می‌شد و همین تمرکز و غرقگی بود که او را به نویسنده‌ای بزرگ و شاخص تبدیل کرد. رمان‌های او، به هیچ عنوان تکرارشدنی نیست و تاریخ ادبیات جهان را متحول کرده است.
برای ابرستاره شدن، به دو مهارت اساسی نیاز دارید؛ مهارت‌های انسان‌های موفق
در اقتصاد نوین، دو مهارت وجود دارد که لازمه دستیابی به موفقیت و پیروزی است. اگر کسی بتواند این دو مهارت را در خودش پرورش دهد و نهادینه کند، دیر یا زود می‌تواند جایگاه خوبی در اقتصاد نوین جهانی بیابد. در ادامه به توضیح این دو مهارت می‌پردازیم:
- مهارت یادگیری سریع چیزهای سخت: معمولاً افراد سراغ یادگیری چیزهای سخت نمی‌روند؛ چون توانایی ذهنی لازم را در خودشان نمی‌بینند. اگر شما بتوانید تکنولوژی‌ها و مهارت‌های نوین را خیلی سریع یاد بگیرید، بدون شک شرکت‌ها و کسب و کارهای زیادی حاضر می‌شوند شما را با درآمد عالی استخدام کنند. البته توجه داشته باشید که یادگیری سریع چیزهای سخت، به یک ذهن آماده و متمرکز نیاز دارد و درصد کمی از افراد، چنین ذهنی دارند.
- مهارت تولید محصولات درجه یک از نظر سرعت و کیفیت: تولید محصولات درجه یک، کار آسانی نیست و نیاز به پژوهش و مطالعه فراوانی نیاز دارد. برای تولید محصولات حرفه‌ای از نظر سرعت و کیفیت، باید ذهنی داشته باشیم که خیلی عمیق و دقیق، بازار را رصد کند و بتواند بر اساس نیاز مشتریان، بهترین محصول ممکن را طراحی کند.
هر دو مهارت ضروری برای موفقیت در اقتصاد نوین جهانی، به تمرکز و تفکر نیاز دارد. توجه داشته باشید که تمرکز و تفکر عمیق، فقط نصیب ذهن‌هایی می‌شود که توانایی انجام کار عمیق را داشته باشند. در واقع موفقیت در دنیای امروز، سهم ذهن‌هایی است که توانایی کار عمیق را دارند. در ادامه بخشی از کتاب کار عمیق اثر کال نیوپورت را می‌خوانیم:
«فرضیه کار عمیق: مهارت انجام کار عمیق، بسیار کمیاب شده است و در عین حال، ارزش کار عمیق در اقتصاد امروز به طور فزاینده‌ای در حال رشد است. در نتیجه همین تعداد محدودی که این مهارت را در خود نهادینه می‌کنند و آن را سرلوحه زندگی کاری خود قرار می‌دهند، به موفقیت زیادی می‌رسند.»
بررسی مداوم گوشی هوشمند و شبکه‌های اجتماعی؛ دشمن کار عمیق و تمرکز
یکی از مهم‌ترین دلایل از بین رفتن تمرکز انسان‌ها و نابودی قابلیت کار عمیق در آن‌ها، استفاده نادرست و بی‌دلیل از گوشی هوشمند و رسانه‌های اجتماعی است. مطالعات روان‌شناختی نشان می‌دهد که کسل بودن یا اصطلاحاً سر رفتن حوصله، می‌تواند ابزاری مهم برای رسیدن به خلاقیت و انجام کارهای خلاقانه است.
در گذشته افراد، مهارت‌های خلاقانه بسیاری داشتند که وقتی حوصله‌شان سر می‌رفت یا کسل می‌شدند، سراغ کارهای خلاقانه می‌رفتند؛ ولی امروزه انسان‌ها به محض کسل شدن، سراغ گوشی هوشمند و رسانه‌های اجتماعی می‌روند و به همین دلیل مهارت انجام کارهای خلاقانه را از دست داده‌اند.
بسیاری از افراد وقتی در اتوبوس یا مترو می‌نشینند تا به مقصد معینی بروند یا زمانی که در رستوران، منتظر دوستشان نشسته‌اند، فوراً گوشی خود را روشن می‌کنند، وارد اینستاگرام می‌شوند و شروع به پرسه زدن در رسانه‌های اجتماعی می‌کنند. وقتی کسی نمی‌تواند 5 دقیقه بیکار بنشیند و رنج کسلی را بر خودش هموار کند، چگونه می‌تواند تمرکز کند؟ کسی که نتواند کسلی را تحمل کند، خلاقیتش به مرور کاهش می‌یابد و توانایی انجام دادن کار عمیق را به طور کامل از دست می‌دهد.
اگر می‌خواهید مهارت کار عمیق را کسب کنید، لازم است با رنج کسلی کنار بیایید، مدام سراغ گوشی هوشمند خود نروید، در رسانه‌های اجتماعی بیهوده پرسه نزنید و تا حد امکان روی افزایش تمرکز خود کار کنید. کال نیوپروت در کتاب کار عمیق جمله مهمی را بیان می‌کند:
«اگر جزو افرادی هستید که هر وقت کسل می‌شوند، باید نگاهی سریع به برنامه‌های گوشی هوشمند خود بیندازند تا این کسلی برطرف شود، احتمالاً مغز شما دچار تغییراتی شده و به جایی رسیده است که دیگر برای انجام دادهای کارهای عمیق آماده نیست. حتی اگر هر روز دارید تمرین می‌کنید تا تمرکز خود را افزایش دهید، بررسی مدام گوشی هوشمند، تمام نقشه‌هایتان را نقش بر آب می‌کند.»
اگر به سلامت روانی خود اهمیت می‌دهید، باید برای یادگیری کار عمیق تلاش کنید
یکی از توصیه‌هایی که برخی از روان‌شناسان برای مراجعان خود بیان می‌کنند این است که باید زندگی خود را پر از کارهای خوب، ارزشمند و معنادار کنیم. اگر بتوانیم چنین کاری انجام دهیم، دیگر زمانی برای انجام دادن کارهای غیرمفید و مضر باقی نمی‌ماند.
یکی از روش‌های بهبود زندگی و حفظ سلامت روانی، کار عمیق است. کار عمیق می‌تواند توانمندی‌های فکری و شناختی ما را بهبود ببخشد. از طرفی کار عمیق، مستلزم تمرکز است و کسی که تمرکز را یاد بگیرد، می‌تواند در برابر هجوم افکار منفی بایستد. گاهی مواقع، انجام دادن کارهای سطحی و پرسه زدن در رسانه‌های اجتماعی، اخبار منفی و گفتگوهای غیرمفید، به تدریج ما را به سمت ترس، اضطراب و افسردگی سوق می‌دهد. این در حالی است که کار عمیق، ما را از تله اضطراب و افسردگی نجات می‌دهد و به زندگی‌مان معنا می‌بخشد. در ادامه جمله‌ای از کتاب کار عمیق می‌خوانیم:
«مزیت تمرین تمرکز عمیق و شدید این است که فرد را مجبور می‌کند تمام توجه خود را صرف کارش کند؛ در نتیجه دیگر زمانی برای فکر کردن به چیزهای نامربوط یا نگرانی درباره مسائل گوناگون باقی نمی‌ماند.»
چهار سبک کاری مختلف برای عمیق کار کردن؛ آموزه‌ای مهم از کتاب کار عمیق
کال نیوپورت در کتاب کار عمیق تلاش می‌کند 4 سبک کاری برای عمیق کار کردن به ما پیشنهاد دهد. هر کدام از این چهار سبک با روحیه یک دسته از افراد سازگار است؛ ولی هر کدام از این چهار سبک را که دنبال کنید، در نهایت می‌توانید به مهارت کار عمیق برسید. در ادامه هر کدام از این چهار سبک را معرفی و بررسی خواهیم کرد:
1. سبک کاری راهبانه (Monastic)؛ تنهایی خودخواسته برای عمیق کار کردن
اولین سبک کاری برای انجام دادن کارها به صورت عمیق با تمرکز بالا، سبک کاری راهبانه است. در این سبک، همان طور که از اسمش پیداست، فرد تلاش می‌کند که ارتباط خود را تنها با عده خاصی از افراد حفظ کند و با سایر افراد، ارتباطی برقرار نکند. همچنین می‌کوشد استفاده از رسانه‌های اجتماعی و ابزارهای ارتباطی را محدود یا حتی حذف کند.
کسانی که می‌خواهند سبک کاری راهبانه را برای خود برگزینند، باید همواره به خلوت و تمرکز خود اهمیت بدهند و از کارهایی که این خلوت و تمرکز را بر هم می‌زند، خودداری کنند. داشتن خلوت، تمرکز فکری و انجام کار عمیق، یکی از روش‌هایی است که انجام کار عمیق را ممکن می‌کند؛ ولی روابط انسان با دیگران را تحت تأثیر قرار می‌دهد. به همین دلیل بسیاری از افراد، توان اتخاذ این سبک را ندارند؛ ولی بهترین سبک کار برای کسانی که به تنهایی روی پروژه‌های بلندمدت کار می‌کنند. نویسندگان و پژوهشگران جزو این دسته از افراد هستند.
2. سبک کاری دووجهی (Bimodal)؛ سبک مورد علاقه بیل گیتس و کارل گوستاو یونگ
یکی دیگر از روش‌های مناسب برای عمیق کار کردن، سبک دووجهی است. در این روش، ما چند هفته یا چند ماه از جامعه فاصله می‌گیریم، فراغتی و کنج خلوتی می‌یابیم و در آن خلوت خودمان را وقف کار و مطالعه عمیق می‌کنیم.
بیل گیتس، یکی از ثروتمندترین افراد جهان، از همین سبک برای استراحت، تمرکز، مطالعه و کار استفاده می‌کند. کارل گوستاو یونگ، فیلسوف و روان‌پزشک مشهور سوئیسی نیز خانه‌ای روستایی داشت که برای مطالعه عمیق و نوشتن کتاب‌های خود، به آن پناه می‌برد. شاید همه افراد نتوانند چنین سبکی را برای کار عمیق اختیار کنند؛ ولی برای نویسنده‌ها و کسانی که نیاز به کار حضوری در سازمان‌ها ندارند، عالی و کاربردی است.
3. سبک ریتمیک (Rhythmic)؛ بهترین روش برای افرادی که شغل حضوری دارند
یکی دیگر از سبک‌های کاری مناسب برای انجام دادن کارها به صورت عمیق، سبک ریتمیک است. این سبک بیشتر برای کارمندانی مناسب است که باید روزانه در محل کار خود حاضر شوند. در سبک کاری ریتمیک، باید افراد بازه زمانی مشخصی را در نظر بگیرند و این بازه زمانی را به کار عمیق و تمرکز اختصاص دهند. بعضی از شرکت‌ها، ساعت 8 تا 10 صبح و 14 تا 16 را به کار عمیق و تمرکز اختصاص می‌دهند تا کارکنان بتوانند در سکوت مطلق به فعالیت خود بپردازند.
4. سبک روزنامه‌نگاری (Journalistic)؛ دشوارترین سبک کاری برای انجام کارهای عمیق
روزنامه‌نگارها هر روز با خبر سر و کار دارند؛ ولی این خبر در ساعات گوناگونی به دستشان می‌رسد؛ بنابراین نمی‌توانند یک برنامه ریتمیک برای انجام کار عمیق داشته باشند. آن‌ها سبک خاصی برای کار عمیق نیاز دارند که به آن سبک روزنامه‌نگاری (Journalistic) می‌گویند.
سبک روزنامه‌نگاری به این صورت است که وقتی خبری از راه می‌رسد، روزنامه‌نگار باید خیلی سریع آنچه در ذهن دارد را کنار بگذارد و تمام تمرکز خود را روی نگارش و آماده‌سازی خبر بگذارد. در واقع سبک روزنامه‌نگاری، دشوارترین روش برای انجام کار عمیق است؛ چون نیاز به ذهنی آماده و قدرتمند دارد.
برای کار عمیق، روی قدرت اراده حساب نکنید؛ روی عادت‌سازی سرمایه‌گذاری کنید
بسیاری از افراد همواره تلاش می‌کنند که برای انجام کارهای خود از قدرت اراده خود استفاده کنند. این در حالی است که قدرت اراده آدمی، محدود است و چند بار که از آن استفاده کنید، قدرت و توان خودش را از دست می‌دهد. اگر واقعاً دنبال یادگیری کار عمیق و افزایش تمرکز کنید، سعی کنید در زندگی خود عادت‌های مثبتی خلق کنید تا مجبور نباشید که برای هر کار کوچک و بزرگ، از قدرت اراده خودتان کمک بگیرید. در کتاب کار عمیق اثر کال نیوپورت می‌خوانیم:
«کلید پرورش عادت انجام دادن کار عمیق، این است که روال‌ها، برنامه‌ها و آیین‌هایی را به زندگی خود اضافه کنید که استفاده از قدرت اراده برای تمرکز و حفظ آن را به حداقل برسانند.»
عادت‌ها در ناخودآگاه ما جای دارند و به همین دلیل، انجام دادن آن‌ها، برای ما آسان است و نیازی به استفاده از قدرت اراده ندارد. اگر قصد دارید عادت‌سازی را یاد بگیرید، عادت‌های مثبت بسازید و عادت‌های منفی را ترک کنید، پیشنهاد می‌شود خلاصه کتاب عادت های اتمی اثر جیمز کلیر را مطالعه کنید.
تاکنون چه کتاب‌هایی در زمینه افزایش تمرکز مطالعه کرده‌اید؟ از چه روش‌هایی برای افزایش تمرکز خود در زندگی استفاده می‌کنید؟ لطفاً نظرها و پیشنهادهای خود را در بخش دیدگاه‌ها (زیر همین مقاله) با ما و سایر همراهان مجموعه شاهکار ذهن به اشتراک بگذارید.